Ngũ hành trong cuộc sống, thiên nhiên và con người

Người xưa thấy có 5 loại vật chất chính: kim, mộc, thủy, hỏa, thổ và đem các hiện tượng trong thiên nhiên vào trong cơ thể con người và xếp theo 5 loại vật chất trên gọi là ngũ hành. Ngũ hành còn có ý nghĩa nữa là sự vận động, chuyển hóa các vật chất trong thiên nhiên và con người. Bài viết này sẽ là phần tổng kết của ngũ hành trong thiên nhiên, con người và cuộc sống.

Sự quy nạp của ngũ hành trong thiên nhiên và trong cơ thể con người

Ngũ hành trong thời gian và không gian

Ngũ hành còn có ý nghĩa trong sự vận động và chuyển hóa giữa các yếu tố về thời gian, không gian và năng lượng vận hành như sau:

Yếu tố	Mộc	Hoả	Thổ	Kim	Thuỷ
Ngũ phương	Đông	Nam	Trung ương Vùng giữa	Tây	Bắc
Hành khí	Sinh Dương	Dương cực thịnh	Âm Dương cân bằng	Sinh âm	Âm cực thịnh
Năng lượng	Sinh (Nảy sinh)	Trưởng (mở rộng)	Cân Bằng (Bắt đầu hoá)	Thâu (Thu nhỏ)	Tàng (Bảo tồn)
Thời gian trong ngày	Rạng Sáng	Giữa trưa	Chiều mát	Chập Tối	Nửa đêm
Ngũ thời (mùa)	Xuân	Hạ	Giao mùa	Thu	Đông
Thời tiết	Ấm	Nóng	Ẩm	Mát	Lạnh
Vận hành	Sinh trưởng	Lan toả	Ổn định	Kết cứng	Lưu động
Hình thể	Dài	Bè	Vuông	Nhọn	Tròn

Ngũ hành là vòng tuần hoàn của không gian và thời gian, của sự sinh – trưởng – hóa – thâu – tàng, luôn xoay vòng, luôn chuyển động. Hiểu được Ngũ hành trong thời gian và không gian, ta học được cách sống thuận tự nhiên, biết khi nào nên khởi đầu, khi nào nên bứt phá, khi nào nên dừng lại, và khi nào nên lắng đọng. Đó cũng là bí quyết để giữ cho thân – tâm – trí hòa hợp với nhịp điệu của vũ trụ.

Ngũ hành trong cuộc sống

Yếu tố	Mộc	Hoả	Thổ	Kim	Thuỷ
Ngũ chất	Gỗ	Lửa	Đất	Kim loại	Nước
Ngũ sắc	Lục, xanh lá	Đỏ	Vàng đến Nâu	Trắng, xám	Đen, lam
Ngũ đức	Nhân	Lễ	Nghĩa	Trí	Tín
Ngũ biểu	Thanh long	Chu tước	Kỳ Lân	Bạch hổ	Huyền Vũ
Ngũ xúc	Giận	Mừng	Lo	Buồn	Sợ
Ngũ giọng	Ca	Cười	Khóc	Nói	Rên
Ngũ thú nuôi	Chó	Dê/Cừu	Trâu/bò	Gà	Heo
Ngũ quả	Mận	Mơ	Táo tàu	Đào	Hạt dẻ
Ngũ cốc	Lúa mì	Đậu	Gạo	Ngô	Hạt kê
Hình thể	Dài	Bè	Vuông	Nhọn	Tròn

Ngũ hành trong sức khoẻ và đông y

Yếu tố	Mộc	Hoả	Thổ	Kim	Thuỷ
Ngũ vị	Chua	Đắng	Ngọt	Cay	Mặn
Ngũ quan	Mắt (Thị giác)	Lưỡi (Vị giác)	Miệng	Mũi (Khứu giác)	Tai (Thính giác)
Ngũ tạng	Can (gan)	Tâm (tim)	Tỳ (lá lách)	Phế (Phổi)	Thận
Ngũ phủ	Đờm	Ruột non	Bao tử	Đại trường	Bàng quang
Ngũ thể	Gân	Mạch	Thịt	Da lông	Xương tuỷ
Ngũ tân	Bùn phân	Mồ hôi	Nước bọt	Nước mắt	Nước tiểu

Vật chất trong thiên nhiên và các loại hoạt động của cơ thể liên quan mật thiết với nhau, thúc đẩy nhau để vận động không ngừng bằng cách tương sinh (hành nọ sịnh hành kia, tạng nọ sinh tạng kia) hoặc chế ước lẫn nhau để giữ được thế quân bình bằng cách tương khắc (hành này hoặc tạng này chế ước hành hoặc tạng kia)

Lời kết

Cuối cùng, giá trị lớn nhất của việc hiểu về Ngũ Hành không nằm ở chỗ chúng ta thay đổi môi trường sống hay công việc một cách mù quáng, mà ở khả năng quay vào bên trong để cân bằng chính bản thân. Khi nhận ra khía cạnh nào trong mình đang yếu, ta có thể chủ động bồi dưỡng bằng cách rèn luyện tính cách, cảm xúc và thói quen tương ứng – như tăng sự mềm mại khi thiếu Thủy, bồi đắp sự kiên định khi thiếu Thổ, hoặc nuôi dưỡng tinh thần sáng tạo khi thiếu Mộc. Không chỉ là lý thuyết về việc sống hài hoà với tự nhiên, mà còn là tấm gương phản chiếu bản thể, nhắc ta rằng cân bằng thật sự bắt đầu từ tâm trí, từ cách ta điều hòa nội lực, trước khi tác động đến thế giới bên ngoài. Khi bên trong đã hài hòa, mọi lựa chọn bên ngoài sẽ tự nhiên trở nên sáng suốt và bền vững.